Në Ditën Botërore të Teatrit kanë qenë të shumta mesazhet e dhëna nga aktorë e njerëz të skenës. Por shpesh në fjalët e tyre gjen edhe ironi, ndërsa Dita botërore e gjen Teatrin Kombëtar të strehuar në një godinë dhe godinën e tij duke rënë.
Po botojmë më poshtë mesazhin e një prej emrave më në zë botërorë të këtij arti dhe dy aktorëve shqiptarë.
*Carlos CELDRÁN, Cuba
Para se t’i hapja sytë drejt teatrit, mësuesit e mi tashmë ishin atje. Ata kishin ndërtuar shtëpitë e tyre dhe qasjet e tyre poetike mbi mbetjet e jetëve të tyre. Shumica prej tyre janë të panjohur, apo pothuajse nuk kujtohen: kanë punuar në heshtje, në përulësinë e dhomave të provave dhe në teatrot e mbushura përplot spektatorë dhe, ngadalë, pas vitesh pune dhe arritjeje të jashtëzakonshme, ata gradualisht shkuan nga këto vende dhe u zhdukën. Kur unë kuptova se fati im do të ishte të ndiqja hapat e tyre, kuptova se kisha trashëguar atë traditë të hidhur, unike të të jetuarit në të tashmen pa ndonjë pritje tjetër përveç se të arrish transparencën e çastit të papërsëritshëm: takimit me një tjetër në errësirën e një teatri, pa mbrojtje të mëtejme sesa vërtetësia e një gjesti, një fjale që shpërfaqet.
Atdheu im teatror qëndron në ato momente të takimit me spektatorët që vijnë në teatrot tona natë pas nate, nga këndet më të ndryshme të qytetit tim, të na shoqërojnë dhe të ndajnë disa orë, ca minuta. Jeta ime është ndërtuar nga ato momente unike kur unë pushoj së qeni vetja, të vuaj për veten, dhe rilindem dhe e kuptoj domethënien e profesionit teatror: të jetosh çaste të një të vërtete të pastër kalimtare, ku e dimë se ajo që themi dhe bëjmë, atje nën dritat e skenës, është e vërtetë dhe reflekton pjesët më të thella, më personale të vetes sonë. Vendi im teatror, imi dhe ai i aktorëve të mi, është një vend i endur nga momente të tilla, ku lëmë pas maskat, retorikën, frikën e të qenit kush jemi dhe rrokemi duarsh në errësirë.
Tradita teatrore është horizontale. Askush nuk mund të pohojë se teatri ekziston në ndonjë qendër të botës, në ndonjë qytet apo ndërtesë të privilegjuar. Teatri, siç e kam marrë, përhapet përmes një gjeografie të padukshme që bashkon jetët e atyre që e performojnë dhe mjeshtërisë teatrore në një gjest të vetëm unifikues. Të gjithë mjeshtrit e teatrit vdesin me momentet e tyre prej një qartësie e bukurie të papërsëritshme; ata të gjithë shuhen në po të njëjtën mënyrë, pa ndonjë tjetër epërsi që t’i ruajë ata dhe t’i bëjë të shquar. Mësuesit teatror e dinë këtë, asnjë pranim nuk është i vlefshëm kur përballet me atë siguri që është burimi i punës sonë: krijimi i çasteve të vërtetësisë, të dykuptimësisë, të fuqisë, të lirisë në mes të një pasigurie të madhe. Asgjë nuk mbijeton përveç të dhënave apo shënimeve të veprave në video dhe fotografi që do të mund ta kapte qoftë një ide të zbehtë të asaj që bënë. Sidoqoftë, ajo që do të mungojë gjithmonë nga këto të shënime është përgjigja e heshtur e publikut, i cili kupton në një çast se ajo që ndodh nuk mund të përkthehet e as të gjendet jashtë, se e vërteta që shpërndahet aty është një përvojë jetësore, për pak sekonda, më e tejdukshme sesa vetë jeta.
Kur e kuptova se teatri ishte një vend më vete, një territor i madh i cili mbulon gjithë botën, një vendosmëri u ngrit brenda meje, e cila ishte, gjithashtu, realizimi i një lirie: nuk të duhet të shkosh larg, apo të lëvizësh nga ku je, nuk duhet të vraposh e as të ecësh vetë. Publiku është kudo që ti të jesh. I ke kolegët që të duhen përkrah teje. Aty, jashtë shtëpisë tënde, ke realitetin e përditshëm të errët e të padepërtueshëm. Pastaj ti punon nga ajo palëvizshmëri e dukshme për të dizajnuar rrugëtimin më të madh nga të gjithë, ta përsërisësh Odisenë, udhëtimin e argonautëve: je një udhëtar i palëvizshëm, i cili nuk ndalet së shpejtuari dendësinë dhe ngurtësinë e botës së tij reale. Rrugëtimi yt është drejt çastit, momentit, drejt takimit të papërsëritshëm me shokët e tu. Udhëtimi yt është drejt tyre, drejt zemrës së tyre, drejt subjektivitetit të tyre. Ju udhëtoni me ta, në emocionet e tyre, në memoriet e tyre të cilat ju i ngjallni dhe mobilizoni. Udhëtimi juaj është marramendës, dhe askush nuk mund ta matë apo ta heshtë atë. Asnjeri nuk mund ta njohë atë në masën e duhur, është një udhëtim përmes imagjinatës së njerëzve tu, një farë që mbillet në tokën më të largët: ndërgjegjen qytetare, etike dhe humane të spektatorëve tu. Për shkak të kësaj, unë nuk lëviz, qëndroj në shtëpi, mes më të afërmve të mi, në qetësinë e dukshme, duke punuar ditë e natë, sepse e kam sekretin e shpejtësisë.
*Autori është president i Institutit ndërkombëtar të Teatrove (Përktheu nga anglishtja Agon Myftari)
EMA ANDREA
Teatri nuk është “loje shpiash”, ku fqinjët mblidhen me pi kafe e me “vra” kohën, nuk është mjet deliri e fame “te lagja jonë”, nuk është garë “kush ja hipën më shumë”! Teatri nuk kërkon pushtet, sepse ka lind prej vetes, e ka pushtetin e ndërgjegjes, lind me ne e vazhdon të jetojë edhe kur ne ikim! Shkruhet në rërë çdo nate, dallgët e era që i shkojnë përsipër nuk e fshijnë, por e kthejnë te i Zot -Njeriu që mbet pa formë kur i mungon Arti përgjatë rrugëtimit të ngushtë drejt fundit! Duhet me ditë me e dasht Teatrin, çdo ditë, me kurajë e përkushtim! Teatri frikëson ashtu si e vërteta! Ndaj, kush e “përdor” prej mundësisë apo pamundësisë me e dasht, duhet me pas kujdes se çfarë shkruan në rërë! Era e dallgët “kthehen në shtëpi” gjithmonë!
NERITAN LIÇAJ
Kush nuk ka këllqe me dasht e luftu, luan me fjalë, por harron që teatri është fjala jo loja me fjalën! Loja me fjalën është teatër i keq! Ka që duan teatrin, ka që duan veten e tyre në teatër, ka që teatrin e urrejnë sepse nuk ishin askurrë aty me zemër, por me llogari!
Teatri është thirrje e brendshme, pra dashuri e madhe, por jo pasthirrmë parazitare kur nuk e çon dot veprimin e batutës deri në fund! Fjala e vërtetë shëron për kë do të shërohet dhe vret për kë nuk e do. Teatri njësoj si fjala, sepse teatri është fjalë, mendim, vizion, forcë, dashuri. Shemb regjime të forta që bëjnë shumëkënd të struket ose dhe të struket diku si pa u ndier nga frika ose interesi i vogël, po tejet i vogël!
TEATRI ka lindur nga njeriu dhe bëhet nga njeriu, jo nga kandidati për njeri!
GEZUAR FESTEN E TEATRIT!
